Facetgewrichten liggen aan de achterkant van de wervelkolom en vallen op een scan of röntgenfoto niet direct op. Toch hebben zij een grote invloed op hoe jouw rug of nek aanvoelt. Zij bepalen welke bewegingen een wervelsegment wel of niet kan maken en geven het zenuwstelsel informatie over stand, spanning en belasting. Als facetgewrichten geïrriteerd of stijf zijn, voelt de rug vaak lokaal scherp pijnlijk of geblokkeerd aan, vooral bij draaien of overeind komen na zitten of slapen.
De rol van facetgewrichten
Facetgewrichten zijn kleine maar belangrijke gewrichten in de wervelkolom. Ze sturen de beweging van elke wervel en zorgen dat je gecontroleerd kunt buigen, draaien en strekken zonder dat structuren overbelast raken. Binnen Rugcentrum Hilversum zien we dagelijks dat klachten rondom facetgewrichten kunnen leiden tot stijfheid, lokale rugpijn of een scherpe pijn bij opstaan, draaien of plotseling bewegen. Begrijpen wat deze gewrichten doen en waarom ze gevoelig kunnen worden, geeft vaak al veel duidelijkheid. In dit artikel lees je hoe facetgewrichten werken en hoe klachten effectief behandeld kunnen worden.
Inleiding: kleine gewrichten met grote invloed
Wat zijn facetgewrichten
Elke wervel heeft aan de achterkant twee kleine gewrichtjes die samen de beweging van dat segment sturen. Deze facetgewrichten liggen links en rechts en vormen dus per segment een set van twee. Ze zijn bekleed met glad kraakbeen en omgeven door een gewrichtskapsel dat beweging begrenst en bescherming geeft.
De vorm en stand van facetgewrichten verschillen per regio van de wervelkolom. In de nek staan ze zo dat draaien gemakkelijker is. In de onderrug zijn ze meer gericht op buigen en strekken. De facetgewrichten werken nooit op zichzelf, maar altijd samen met tussenwervelschijven, banden en diepe stabiliserende spieren. Samen vormen zij een systeem dat beweging mogelijk maakt en tegelijk de rug beschermt.
De functie van facetgewrichten
Facetgewrichten begeleiden de richting en omvang van beweging in de wervelkolom. Zij zorgen dat een wervel wel kan buigen, draaien of strekken, maar voorkomen dat deze in extreme of ongecontroleerde standen schiet. Zo wordt de beweging vloeiend en voorspelbaar.
Het gewrichtskapsel bevat sensoren die informatie doorgeven over stand, spanning en snelheid van beweging. Het zenuwstelsel gebruikt deze signalen om spieren aan te sturen en de rug veilig en stabiel te houden. Bij elke beweging verdelen facetgewrichten samen met de tussenwervelschijf de krachten die op de wervelkolom inwerken. Dit vermindert druk op vaten, zenuwen en spieren.
Diepe rugspieren reageren voortdurend op informatie uit de facetgewrichten. Wanneer een gewricht geïrriteerd raakt, kan het zenuwstelsel de spieren rondom laten aanspannen om te beschermen. Dat voelt vaak als stijfheid, een blokkade of scherpe pijn bij bepaalde bewegingen.
Waarom facetgewrichten gevoelig kunnen worden
Binnen Rugcentrum Hilversum zien we dat facetgewrichten gevoelig kunnen worden door verschillende vormen van belasting. Verminderde mobiliteit speelt vaak een rol. Als de wervelkolom langere tijd weinig beweegt, worden facetgewrichten stijver en geeft een draaibeweging of opstaan uit een stoel sneller een scherpe pijn.
Overbelasting of herhaalde belasting, bijvoorbeeld door langdurig zitten, eenzijdig werk of veel tillen, kan het gewrichtskapsel irriteren. Een veranderde houding, zoals sterk hol staan of langdurig naar voren hangen, vergroot de druk op de facetgewrichten. Spanning in grote rugspieren kan extra druk op de gewrichten geven, vooral bij snelle bewegingen of in de ochtend.
Leeftijdsgerelateerde veranderingen, zoals natuurlijk verlies van kraakbeen of vocht, kunnen ervoor zorgen dat de belasting directer op het gewricht komt. Dit hoort bij ouder worden en betekent niet automatisch dat er schade is. Wel kan het gebied gevoeliger reageren wanneer belasting en herstel uit balans raken.
Symptomen die passen bij facetbelasting
Patiënten met facetklachten beschrijven vaak een lokale, scherpe pijn bij opstaan, omdraaien in bed of na lang zitten. Pijn kan toenemen bij naar achteren buigen of in de rug hangen, vooral in de onderrug of tussen de schouderbladen.
Stijfheid na slapen of langdurig zitten komt veel voor. Soms is één zijde duidelijk gevoeliger dan de andere. Pijn kan licht uitstralen naar bil of flank, maar blijft meestal relatief lokaal. Uitstraling voorbij de knie past minder bij pure facetbelasting en vraagt om een breder onderzoek.
Hoe facetgewrichten onderzocht worden binnen Rugcentrum Hilversum
Tijdens het onderzoek kijken chiropractoren, manueel therapeuten, fysiotherapeuten en oefentherapeuten naar de bewegingskwaliteit van de wervelkolom. Er wordt getest welke bewegingen gemakkelijk gaan en welke juist pijnlijk of beperkt zijn. Met gerichte druk kan worden nagegaan of specifieke facetgewrichten gevoelig zijn.
Daarnaast wordt gekeken naar de functie van omliggende spieren, de mobiliteit van ribben, bekken en heupen en de manier waarop jij dagelijkse bewegingen uitvoert. Indien nodig worden neurologische functies meegenomen om uit te sluiten dat zenuwen in de knel zitten. Ook belasting en houding tijdens werk, sport en ontspanning komen aan bod. De combinatie van deze factoren bepaalt welke aanpak het meest zinvol is.
Behandeling van facetklachten
In de passieve fase is het doel om beweging te herstellen en spanning te verminderen. Mobilisatietechnieken van de wervels, manuele behandeling van omliggende spieren en het verbeteren van de beweging in de thoracale of lumbale regio worden vaak gecombineerd. Ontspanningstechnieken helpen de beschermende spierspanning rond het gewricht te verminderen. Deze fase zorgt meestal voor een eerste duidelijke verlichting en maakt de rug klaar voor actieve training.
In de actieve fase wordt gewerkt aan het sterker en stabieler maken van de rug. Motor control oefeningen richten zich op segmentale stabiliteit, zodat wervels gecontroleerd bewegen binnen een veilige zone. Diepe rompspieren worden versterkt en de heupmobiliteit wordt verbeterd, zodat de rug minder hoeft te compenseren. Functionele oefenvormen sluiten aan bij werk, sport en dagelijkse belasting en stimuleren variatie in houding en beweging. Facetklachten reageren vaak goed op deze actieve benadering omdat de druk op de gewrichten afneemt en het bewegingspatroon verbetert.
Thuisadviezen en oefeningen
Veel patiënten ervaren verbetering door relatief eenvoudige aanpassingen. Regelmatig wisselen van houding voorkomt dat facetkapsels langdurig onder dezelfde spanning staan. Korte mobiliteitsoefeningen voor boven- en onderrug helpen de gewrichten soepel te houden en maken draaien, buigen en strekken minder gevoelig.
Wandelen stimuleert de doorbloeding en zorgt voor een natuurlijk beweegpatroon van de wervelkolom. Oefeningen waarin je draaien, buigen en strekken geleidelijk traint, geven het zenuwstelsel weer vertrouwen in beweging. Rustig opwarmen na zitten, zeker in de ochtend, verkleint de kans op een scherpe steek bij de eerste bewegingen.
Leefstijl en preventie
Facetgewrichten functioneren het best wanneer je dagelijks voldoende beweegt, goed slaapt en stress onder controle houdt. Zithoudingen regelmatig afwisselen en niet te lang in één stand blijven, vermindert de belasting op de gewrichten.
Sterke en soepele heupen en een goed getrainde romp zorgen dat de wervelkolom niet alle krachten alleen hoeft te verwerken. Binnen Rugcentrum Hilversum is preventie een vast onderdeel van het behandeltraject. Het doel is niet alleen klachten verhelpen, maar ook de kans op terugkerende facetproblemen verkleinen.
Conclusie
Facetgewrichten spelen een grote rol in de manier waarop de wervelkolom beweegt en krachten verwerkt. Wanneer deze gewrichten gevoelig worden, ontstaat vaak lokale pijn, stijfheid en een scherpe pijn bij bepaalde bewegingen. Het goede nieuws is dat facetklachten meestal goed herstellen met een gerichte combinatie van mobiliteit, spiercontrole en leefstijlaanpassingen. Door te begrijpen hoe facetgewrichten werken en waarom zij soms reageren, wordt herstel voorspelbaarder en groeit het vertrouwen om weer vrij te bewegen.
Veelgestelde vragen
Een scherpe pijn bij opstaan komt vaak door stijfheid in het facetgewricht na langere tijd stilzitten. De eerste bewegingen prikkelen het gewricht, waarna het meestal snel soepeler wordt.
Facetpijn voelt scherp en kan heftig aanvoelen, maar is meestal niet gevaarlijk. Het gewricht is geïrriteerd, niet kapot. Met de juiste begeleiding herstelt de rug doorgaans goed.
Bij naar achteren buigen neemt de druk op de facetgewrichten toe. Als het gewricht gevoelig is, kan dit pijn oproepen. Door mobiliteit en spiercontrole te verbeteren, wordt deze beweging vaak weer goed verdraagbaar.
Ja, facetgewrichten kunnen net als andere gewrichten slijtage vertonen. Dit hoort bij ouder worden en leidt niet automatisch tot pijn. De manier waarop je beweegt en belast, is minstens zo belangrijk.
Veel mensen merken binnen twee tot zes weken duidelijke verbetering als mobiliteit wordt hersteld en spieren beter samenwerken. Bij langdurige klachten kan het traject langer duren, maar ook dan is herstel meestal goed mogelijk.
Vermoed je dat jouw rugpijn uit de facetgewrichten komt?
In Rugcentrum Hilversum onderzoeken we gericht of facetgewrichten een rol spelen bij jouw klachten en maken we een behandelplan dat mobiliteit, stabiliteit en leefstijl met elkaar combineert.